HEDİYE EROĞLU

Tarım ve Orman Bakanlığınca domates ihracatının 14 Nisan 2023'e kadar kısıtlanmasına karar verildi. Tarım ve Orman Bakanlığı, 81 il tarım ve orman müdürlüklerine "Acele" ibaresiyle bazı ürünlerin ihracatında düzenleme yapılmasına ilişkin yazı gönderdi.

Yazıda, Türkiye'de domates fiyatlarında son günlerde yaşanan anormal fiyat artışları ve 11 ili doğrudan etkileyen deprem afeti nedeniyle gıda arz güvenliği ve fiyat istikrarının sağlanması amacıyla tedbir alınması ihtiyacının doğduğu belirtildi. Bu kapsamda, taze ve soğutulmuş domates ihracatının, 14 Nisan 2023'e kadar kısıtlanması kararlaştırıldı.

BAZI ÜLKE VE BÖLGELER KAPSAM DIŞI

Bazı ülkeler ve bölgelere yönelik ihracat başvuruları ise kapsam dışında tutuldu. Buna göre, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Filistin ve Azerbaycan'a (Nahçivan dahil) yapılacak ihracat başvuruları kısıtlama kapsamında bulunmuyor. Ayrıca, Suriye'de güvenlik altına alınan bölgelere Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri ve bağlı kuruluşlarınca yapılacak ihracat başvuruları, AFAD, Kızılay veya diğer insani yardım kuruluşlarınca yapılacak başvurular, Birleşmiş Milletler, Dünya Gıda Programı ve Kızılhaç gibi alıcısı insani yardım kuruluşu olan ihracat başvuruları, organik ürün sertifikası bulunan ürünler için yapılacak başvurular, Türk denizlerinden transit geçen ve Türkiye limanlarına uğrayan yabancı bayraklı gemilerin iaşe ihtiyaçlarının karşılanması için gemi kumanyacılığı yapan firmalara gemi başına her bir ürün için en fazla 500 kilograma kadar yapılacak ihracat başvuruları kısıtlamaya dahil edilmedi.

Bakanlığa veya TAREKS'e başvurusu yapılarak başlamış işlemler de düzenlemeden muaf tutuldu. Yazıda, “14 Nisan 2023'e kadar 0702.00 GTİP'li domates (taze/soğutulmuş) ihracat başvuruları (belirtilen muafiyet durumları hariç) için Bitki Sağlık Sertifikası ve/veya Sağlık Sertifikası düzenlenmemelidir” ifadesine de yer verildi.

ÜRETİCİ TEPKİLİ

Ancak bakanlığın domates ihracatının kısıtlaması kararı çiftçiden tepki çekti. Kısıtlamanın üreticiye zararı vereceğini savunan sektör temsilcileri, mevcut pazarların da kaybedilmesine neden olabileceğine dikkat çekti.

Bahar ve yaz aylarının gelmesiyle önümüzdeki günlerde piyasadaki domatesin çoğalacağını kaydeden üreticiler, ihracat kısıtlanmasının kaldırmasını talep ediyor.

Yurtdışı anlaşmalarını aylar öncesinden imzalayan ihracatçıları ise yasak nedeniyle büyük zarar yaşama korkusu sardı. Önceden bilgi verilmeden ya da kademeli azalma gibi tedbirler alınmadan verilen bu kısıtlama kararının sektörü mağdur edeceğini savunan ihracatçılar, üretim ve ihracat dengesi dikkate alınmadan alınan bu karar nedeniyle tonlarca domatesin israf olacağını savunuyor.

Hava sıcaklıkları mevsimsel olarak yükseldiği için domates üretimi artarken ve satış fiyatlarında düşüş başlamışken alınan kararın, gıda arz güvenliği ve fiyat istikrarına düşünülen katkıyı sağlanamayacağı önü sürülüyor.

DOMATES EL YAKIYOR

Erdemli Ziraat Odası Başkanı Rasim Şahin, ihracat kısıtlamasının depremler sonrası artan fiyatların önüne geçmek için hayata geçirildiğini söyledi. İstanbul’da marketlerde domatesin fiyatının 50 TL’ye kadar çıktığını, üretim bölgesi Erdemli’de ise 30 TL’yi gördüğünü söyleyerek, bu duruma isyan etti. 

Erdemli’de domates hasadının henüz başlamadığını, Silifke’de ise salkım domatesin piyasada olduğunu belirten Şahin, “Diğer bölgelerde domates ekimi Ağustos’un 20’si, 30’su arasında yapılıyor. Erdemli’de Aralık’ta ekildi Nisan’da çıkacak. Silifke’de Kasım’da ekilen salkım domates ise hasat edildi şuan piyasada. Fiyatı 16 TL’ydi ancak fiyatı şimdi 25 TL’ye kadar çıktı. Herkes fırsat kolluyor. Dün Erdemli’de markette domates 35 TL’ydi. İki tarafı da dengelemek lazım. Deprem oldu örneğin İstanbul’da 50 TL’ye çıktı” dedi.

TÜCCAR FIRSAT KOLLUYOR

Erdemli’de domatesin kilosu üreticide 10 TL’yken ihracat yasağı ile birlikte tüccarın 7 8- TL’ye alma çabasına girdiğini söyleyerek, “Tüccar fırsat kolluyor” diyen Şahin, bunun önüne geçmek gerektiğini belirtti. İhracat kısıtlaması ile ilgili bakanlık ile görüşmelerin sürdüğünü söyleyen Başkan Şahin, sorunun önümüzdeki hafta çözüleceğinin duyumunu aldıklarını bildirdi.

DOMATES ÜRETİMİ AZALDI

Bölgede domates ekiminin azaldığını ve bunun da rekolteyi düşürdüğünü de dile getiren Rasim Şahin, “Üretici işçiliği, gübresi, ilacı, bakımı daha az ve kolay diye kayısı, şeftali, limon gibi sert çekirdekli ürün üretimine yöneldi. Domates ekimi onun için azaldı. Ama şimdi bu yıl da domates para etti. Çiftçi yine ne yapacağını şaşırdı, bu defa da üzümünü filan söküp domates ekmeye başladı” dedi.