Hediye Eroğlu

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2024-2028 yıllarını kapsayan "Bölgesel Gelişme ve Ulusal Stratejisi" kapsamında illerin potansiyelini ortaya koydu.

bölgelerin ulusal ve uluslararası alanda rekabet edebilirliklerinin artırılması, kalkınma sürecinin hızlandırılması bakımından kritik önem taşıyor.

Bu nedenle sahip olunan potansiyelin etkin şekilde değerlendirilerek AR-GE ve yenilik kapasitesinin güçlendirilmesi, yüksek katma değerli üretimin artırılması, iş ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi hedefleniyor. Aynı zamanda önemli tarımsal üretim merkezleri olan illerde tarımda modern teknolojilerin kullanılması teşvik edilecek.

Söz konusu hedeflere ulaşmak üzere rekabetçi iller için orta yüksek ve yüksek teknolojili üretim, uluslararası erişilebilirliğin güçlendirilmesi, tarımda yenilikçi uygulamaların yaygınlaştırılması ve nitelikli iş gücünü çekecek sosyal ve teknik altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi öngörülüyor.

Bu kapsamda illerin ulusal ve uluslararası rekabet edebilirlikleri araştırıldı. Araştırmada, gelir düzeyi, sanayi ve hizmetler sektörü üretim düzeyi, ihracat seviyesi, teknoloji düzeyi, girişimcilik kapasitesi ve insan kaynaklarının niteliği gibi hususlar göz önüne alındı. Bu kapsamda, İstanbul'un “küresel kent” niteliği taşıdığı, Ankara, Antalya, Bursa, İzmir ve Kocaeli'nin de “potansiyel küresel iller" olarak sıralandığı listede, “rekabetçi”, “potansiyel rekabetçi” ve "rekabet nüvesi iller de belirlendi.

MERSİN, REKABETÇİ KENTLER ARASINDA

“Rekabetçi” ve “potansiyel rekabetçi" illerin belirlenmesinde sanayi, hizmetler, yenilik ve teknoloji gibi başlıklarda aynı gösterge seti kullanıldı. "Rekabet nüvesi iller" için ise sanayi üretim ve ihracat seviyesi ile tarım ve hizmetler sektörüne ilişkin göstergeler dikkate alındı.

Rekabetçi illerin Tekirdağ-Muğla ile Sakarya-Mersin şeklinde kuzey-güney yönlü iki koridor ve Adana-Kayseri-Gaziantep şeklinde bir küme oluşturduğu görüldü. Söz konusu iller Tekirdağ, Balıkesir, Manisa, Aydın, Muğla, Denizli, Sakarya, Eskişehir, Konya, Mersin, Adana, Kayseri, Kahramanmaraş, Hatay ve Gaziantep olarak sıralandı.

REKABETÇİ İLLER AR-GE'DE BAŞI ÇEKİYOR

Söz konusu 15 il, ülke toplam GSYH'si ile hizmet sektörü GSYH'sinden yaklaşık olarak yüzde 20 pay alırken sahip oldukları eğitimli nüfus ve teknoloji üretimi potansiyeli ihracat ve kurulan şirket değerlerine de yansıdı.

Bu illerden Manisa ve Sakarya teknoloji üretimi, Tekirdağ ve Gaziantep sanayi ağırlıklı üretim yapıları ve Eskişehir eğitimli nüfus oranıyla ön plana çıktı.

Rekabetçi illerin AR-GE harcamalarının yüzde 16,4, ihracatlarının yüzde 19,3, kurulan şirket sayılarının yüzde 18,3, yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürün ihracatlarının yüzde 16,7, bilgi yoğun sektörlerdeki istihdamlarının ise yüzde 18,6 olduğu belirlendi. Bu illerdeki yüksek ve orta-yüksek teknolojili sektörlerde çalışan sayısı ise yüzde 27,9 oldu.

“POTANSİYEL REKABETÇİ İL” SAYISI 13

Potansiyel rekabetçi illerde ise Çorum, Sivas, Elazığ ve Mardin dışında Ankara'nın batısındaki yoğunlaşma dikkati çekti. Söz konusu iller Kırklareli, Çanakkale, Kütahya, Afyonkarahisar, Isparta, Düzce, Zonguldak, Bolu, Çorum, Sivas, Yalova, Elazığ ve Mardin olarak sıralandı.

Bu illerde AR-GE harcamalarının yüzde 2,3, ihracatın yüzde 2,8, kurulan şirket sayılarının yüzde 6,1, yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürün ihracatının yüzde 0,8, bilgi yoğun sektörlerdeki istihdamlarının yüzde 8,6, yüksek ve orta-yüksek teknolojili sektörlerde çalışan sayılarının ise yüzde 4,2 olduğu hesaplandı.

Potansiyel rekabetçi iller, rekabetçi illerin ardından gelmekle birlikte, incelenen göstergeler bakımından ülke genelindeki paylarının sınırlı olduğu görüldü. Rekabetçi illerin, küresel entegrasyon boyutundaki illere olan coğrafi yakınlıklarının, bu illerdeki üretim faaliyetlerinin yayılım etkisinden faydalanmalarına imkan sağladığı değerlendiriliyor. Sanayi ağırlıklı üretim yapısı ve öne çıkan ihracat değerleriyle Yalova bu duruma örnek gösterildi.

Rekabet nüvesi 14 il ise Doğu Anadolu Bölgesi dışında ülke genelinde görülürken bunların büyük bölümü rekabetçi illerin hinterlandında bulunuyor.

Edirne, Uşak, Bilecik, Karabük, Kastamonu, Aksaray, Karaman, Tokat, Ordu, Giresun, Rize, Osmaniye, Adıyaman ve Batman bu kategoride yer alıyor.

FIRSAT VE TEHDİTLER DİKKATE ALINACAK…

2024-2028 BGUS vizyonu, küresel gelişmelerin getirdiği fırsat ve tehditler ile yapılan detaylı mekansal analizler çerçevesinde, bölgelerin sahip olduğu gelişme potansiyelleri dikkate alınarak, ulusal kalkınma sürecinin bölgesel gelişme politikası önceliklerine hizmet edecek şekilde belirlendi.

Buna göre, söz konusu dönem için belirlenen bölgesel gelişme vizyonu küresel entegrasyon, rekabetçilik, yakınsama ve afet sonrası ihya olmak üzere 4 gelişme boyutunu içeriyor. Yerelden ulusala, ulusaldan küresele temel yaklaşımıyla bir taraftan bölgelerin sahip oldukları içsel potansiyellerin tamamlayıcılık ve öğrenme odağıyla oluşturacağı sinerjiyle ülke içi gelişmişlik farklarını azaltarak, diğer taraftan da küresel düzeyde söz sahibi bölgelerin sayısını artırarak, Türkiye’nin ulusal kalkınma sürecini hızlandırmak ve güçlendirmek hedefleniyor.

Stratejinin temel amaçları arasında, bölgelerin küresel ekonomik entegrasyonunun güçlendirilmesi, bölgelerin rekabet edebilirliklerinin artırılması, bölgeler arası ekonomik, sosyal yakınsamanın sağlanması, afet sonrası ekonomik ve sosyal toparlanmanın gerçekleştirilmesi yer alıyor.

BGUS’UN DÖRT STRATEJİK AMACI

Dört gelişme boyutu şeklinde özetlenmiş, bu gelişme boyutları altında mekânsal amaçlar ve strateji­ler belirlendi. Küresel entegrasyon boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar; “İstanbul’un küresel merkez niteli­ğinin artırılması” ve “potansiyel kü­resel illerin küresel rekabet güçle­rinin artırılması” olarak belirlendi.

Bu mekânsal amaçlar altında; İstanbul’un teknoloji odaklı uluslarara­sı bir girişimcilik ve üretim merkezi haline getirilmesi, kreatif endüstriler alanında üretim faaliyetlerinin artırılması, uluslararası firmalar ve nitelikli iş gücü için küresel cazibesinin artırılması, afetlere karşı dayanıklılığının artırılması ve ulusal ve uluslararası ulaşım bağlantılarının güçlendirilmesi; potansiyel küresel illerde bu illerin yüksek teknoloji üretim ve ihracat merkezleri olarak konumlandırılması, ihracat için lojistik merkez rollerinin güçlendirilmesi, marka şehir rollerinin güçlen­dirilmesi ve sanayi üretim merkezi rollerinin rekabetçi illere yaygınlaş­tırılması stratejileri geliştirildi.

Rekabetçilik boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar; “rekabetçi ille­rin orta-yüksek ve yüksek teknolojili üretim ve ihracatının artırılması”, “potansiyel rekabetçi üretim yapılarının teknoloji odaklı dönüşümü­nün hızlandırılması” ve “rekabet nüvesi illerde ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve katma değerin yükseltilmesi” olarak belirlendi.

Bu mekânsal amaçlar altında; rekabetçi illerde orta yüksek ve yüksek teknolojili üretimin desteklenmesi, bu illerin ulusal ve uluslararası ulaşım bağlantılarının güçlendirilmesi, nitelikli iş gücünü çekecek sosyal ve teknik altyapı yatırımlarının desteklenmesi ve tarımda yenilikçi uygulamaların yaygınlaştırılması; potansiyel rekabetçi illerde mevcut sektörlerde üretim hacmi ve üretimde katma değer artışının sağlanması, üretimde dönüşümü sağlamaya yönelik gelişme potansiyeli taşıyan orta yüksek teknolojili sektörlerin desteklenmesi ve bu illerin çevrelerindeki daha gelişmiş illerle fonk­siyonel ilişkilerinin güçlendirilmesi; rekabet nüvesi illerde ise imalat sanayinde teknoloji seviyesinin yükseltilmesi, illerin ekonomilerinin çeşitlendirilmesi ve bu illerin önemli merkezlere erişiminin artırılması stratejileri geliştirildi.